Władza rodzicielska to podstawowe prawo i obowiązek każdego rodzica wobec dziecka. Zdarzają się sytuacje, kiedy dobro małoletniego wymaga podjęcia kroków w celu ograniczenia władzy rodzicielskiej jednego lub obojga rodziców. W niniejszym artykule omówimy najważniejsze przesłanki, rodzaje ograniczeń oraz procedurę sądową dotyczącą tego zagadnienia.

Co to jest władza rodzicielska?

Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie zawiera definicji władzy rodzicielskiej. Z art. 95 § 1, art. 96 i 98 § 1, wynika iż władza rodzicielska stanowi ogół obowiązków i praw rodzica względem dziecka, mających na celu zapewnienie należytej pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowywania dziecka z poszanowaniem jego godności i praw dla dobra społeczeństwa odpowiednio do jego uzdolnień.

Stosownie do art. 92 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską tylko do osiągnięcia pełnoletności. Obejmuje ona w szczególności:

• prawo do wychowania dziecka z poszanowaniem jego godności i praw,
• prawo do wyboru imienia dla dziecka,
• obowiązek wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka,
• obowiązek zapewnienia dziecku opieki, bezpieczeństwa i środków do życia,
• możliwość podejmowania decyzji dotyczących życia dziecka, takich jak wybór szkoły, opieki zdrowotnej czy miejsca zamieszkania.

Władza rodzicielska powinna być wykonywana w sposób, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny. Poprzez dobro dziecka należy rozumieć zapewnienie dziecku wszystkich tych wartości, które są konieczne do jego prawidłowego rozwoju fizycznego i duchowego.

Co to jest dobro dziecka?

Z art. 107 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wynika, że sposób wykonywania władzy rodzicielskiej, a więc i wybór rodzica, któremu należy powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej, powinien być uzależniony od jednego kryterium, jakim jest dobro dziecka.

Przy ocenie dobra dziecka nie można pomijać:

• ani uwarunkowań obiektywnych (takich jak: wiek dziecka, jego płeć, cechy charakterologiczne rodziców, stosunek rodziców do siebie, do dziecka oraz do krewnych rodzica),
• ani uwarunkowań subiektywnych (wrażliwości dziecka, wzajemnych relacji oraz więzi rodziców i dzieci, poczucia bezpieczeństwa dziecka).

Właściwie rozumiane dobro dziecka wymaga starań o zapewnienie dziecku zdrowia fizycznego i psychicznego, polegających na właściwym ukształtowaniu jego charakteru i przygotowaniu do życia społecznego. Niewątpliwie dla dobra dziecka wskazane jest także, aby dziecko miało dobre relacje z każdym z rodziców, oparte na szacunku, zrozumieniu i miłości.

Dalej art. 97 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowi, iż jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania. Jednakże o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie, w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy.

Przesłanki do ograniczenia władzy rodzicielskiej

Ograniczenie władzy rodzicielskiej następuje w sytuacji, gdy dobro dziecka jest zagrożone. Najczęściej przyczyną jest:

• Nadużycie władzy rodzicielskiej – na przykład stosowanie przemocy fizycznej lub psychicznej wobec dziecka.
• Zaniedbanie obowiązków rodzicielskich – na przykład brak zainteresowania edukacją, zdrowiem lub rozwojem emocjonalnym dziecka.
• Nieodpowiednie środowisko wychowawcze – sytuacje, w których dziecko jest świadkiem patologicznych zachowań, takich jak uzależnienia lub przemoc domowa.
• Niezdolność rodziców do wypełniania swoich obowiązków – na przykład z powodu choroby psychicznej, uzależnień lub innych czynników, które uniemożliwiają prawidłowe wykonywanie władzy rodzicielskiej.

Powierzając władzę rodzicielską jednemu z rodziców, należy szczególnie wnikliwie rozważyć, mając na uwadze wiek dzieci, które z tych rodziców daje większą gwarancję troski o dobro dzieci. Powierzenie opieki nad dziećmi matce może być zwłaszcza uzasadnione w okresie ich niemowlęctwa i wczesnego dzieciństwa, natomiast przesłanka ta traci swe znaczenie, gdy dzieci z okresów tych wyjdą i osiągną wiek szkolny (uzas. orz. SN z 2.12.1957 r., I CR 1045/56, OSN 1959, Nr 3, poz. 76).

Rodzaje ograniczeń władzy rodzicielskiej

Zakres władzy, jaką Sąd może pozostawić drugiemu rodzicowi, ograniczono wyłącznie do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka. Można sformułować ogólną konkluzję, iż chodzi o takie obowiązki (prawa) rodzica, których praktyczne wykonywanie nie jest uzależnione od konieczności zachowania codziennych kontaktów z dzieckiem. W praktyce, zakres pozostawionej drugiemu rodzicowi dziecka władzy w ramach tego jej atrybutu ogranicza się do możliwości współdecydowania w określonych sprawach dotyczących osoby dziecka, jak np.

• zmiany miejsca jego pobytu,
• organizowania wypoczynku dziecka,
• leczenia dziecka,
• wyboru szkoły i zawodu.

Procedura ograniczenia władzy rodzicielskiej

Ograniczenie władzy rodzicielskiej odbywa się na drodze postępowania sądowego. Wniosek może zostać złożony przez drugiego z rodziców, prokuratora, szkołę, a także osoby trzecie, które mają wiedzę o sytuacji dziecka. Procedura jest następująca:

• Złożenie wniosku – proces rozpoczyna się od złożenia stosownego wniosku do sądu rodzinnego.
• Przesłuchanie stron i świadków – Sąd przeprowadza postępowanie dowodowe, w tym przesłuchanie rodziców, świadków oraz, w zależności od wieku dziecka, również jego samego.
• Opinia biegłych – w niektórych sprawach sąd może zasięgnąć opinii psychologa, pedagoga lub zespołu biegłych sądowych specjalistów, aby dokładnie ocenić sytuację dziecka.
• Orzeczenie sądu – sąd na podstawie zebranych dowodów wydaje orzeczenie, które określa zakres ograniczenia władzy rodzicielskiej.

Ograniczenie władzy rodzicielskiej a pozbawienie władzy rodzicielskiej

Warto zaznaczyć, że ograniczenie władzy rodzicielskiej nie jest równoznaczne z jej pozbawieniem. Ograniczenie jest środkiem łagodniejszym i ma na celu jedynie częściowe ograniczenie uprawnień rodziców w zakresie wychowania dziecka. Pozbawienie władzy rodzicielskiej jest stosowane w sytuacjach wyjątkowo poważnych i najczęściej trwałych, takich jak trwała niezdolność do opieki lub inne sytuacje, w których rodzic nie może prawidłowo wykonywać swojej władzy rodzicielskiej.

Podsumowanie

Ograniczenie władzy rodzicielskiej jest narzędziem, które pozwala chronić dobro dziecka, gdy rodzice nie spełniają swoich obowiązków w sposób właściwy. Każdy przypadek rozpatrywany jest indywidualnie przez Sąd, który podejmuje decyzje z uwzględnieniem najlepszych interesów dziecka. W razie pytań dotyczących kwestii władzy rodzicielskiej, warto skonsultować się z doświadczonym adwokatem, który pomoże ocenić sytuację oraz doradzić, jakie kroki podjąć, aby zapewnić dziecku bezpieczne i stabilne środowisko.

Adwokat Jan Przemysław Kopko

Zawód adwokata wykonuję od 2010 roku. Specjalizuję się w pomocy prawnej na rzecz osób fizycznych w zakresie spraw spadkowych, spraw rodzinnych, spraw nieletnich oraz spraw zadłużeniowych. Świadczyłem pomoc prawną na rzecz ponad 1 500 Klientów, występowałem przed sądami w ponad 3 000 rozpraw sądowych i posiedzeń sądowych oraz udzieliłem kilku tysięcy porad prawnych. Brałem również aktywny udział w negocjacjach prowadzonych z przeciwnikami procesowymi, ich pełnomocnikami, a także wierzycielami i firmami windykacyjnymi.

Zapraszam do kontaktu:
Tel: 512 567 580
E-mail: przemyslaw.kopko@adwokatura.pl