Postępowanie w sprawach nieletnich jest szczególnym obszarem prawa, który różni się znacznie od standardowych procedur sądowych. W Polsce, takie sprawy są regulowane przez ustawę z dnia 9 czerwca 2022r., która kładzie nacisk na ochronę interesów i dobra dziecka oraz resocjalizację, a nie na karanie. Poniżej przedstawiamy kluczowe etapy postępowania w sprawach nieletnich oraz najważniejsze aspekty, które warto znać.
1. Zgłoszenie i początkowe etapy
Sprawa może zostać zgłoszona przez różne podmioty, takie jak szkoła, rodzice, policja czy organizacje społeczne. Każdy, dowiedziawszy się o prawdopodobnym dopuszczeniu się przez nieletniego czynu karalnego (albo występowania przejawów demoralizacji) ma społeczny obowiązek powiadomienia o tym policję lub sąd rodzinny. W ten oto sposób, sprawa trafia do sądu rodzinnego.
2. Przygotowanie sprawy przez sąd rodzinny
Sąd rodzinny podejmuje decyzję o wszczęciu postępowania po zbadaniu wstępnych dowodów. Znajduje to wyraz w postanowieniu o wszczęciu postępowania pod kątem ustalenia tego czy nieletni przejawia oznaki demoralizacji albo czy nieletni dopuścił się popełnienia czynu karalnego. Sąd zarządza również przeprowadzenie wywiadu środowiskowego, który ma na celu zebranie informacji o sytuacji rodzinnej i społecznej nieletniego. Również w tym etapie, Sąd może zlecić badania psychologiczne i pedagogiczne, aby lepiej zrozumieć osobowość i potrzeby dziecka, a także wydać policji zalecenia przeprowadzenia konkretnych czynności dowodowych np. przesłuchanie świadków, zatrzymanie rzeczy (np. telefonu komórkowego nieletniego) czy zabezpieczenie nagrań monitoringu.
3. Postępowanie rozpoznawcze
Postępowanie przed sądem rodzinnym odbywa się w trybie niejawności, co oznacza, że osoby nieuprawnione nie mają wstępu na salę sądową. Sąd ma na celu ustalenie, czy nieletni popełnił czyn karalny oraz czy występują u niego przejawy demoralizacji. Ważnym elementem jest również ustalenie okoliczności towarzyszących czynowi oraz motywacji nieletniego. Na tym etapie sprawy, zarówno nieletni, jak i jego rodzice mają możliwość złożenia do sądu pisma z wnioskami dowodowymi w sprawie.
Jakkolwiek przepisy ustawy z dnia 9 czerwca 2022 r. o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich w art. 27 ustawy przewidują, że w sprawach nieletnich przepisy Kodeksu postępowania cywilnego właściwe dla spraw opiekuńczych stosuje się odpowiednio to cele tego postępowania określone w art. 56 ustawy uzasadniają przyjęcie, że ustalenie sprawstwa nieletniego powinno odbywać się przy uwzględnieniu również gwarancji konstytucyjnych w zakresie domniemania niewinności określonych w art. 42 ust. 3 Konstytucji (Każdego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu.) oraz odpowiednim zastosowaniu reguły in dubio pro reo, statuowanej art. 5 § 2 kodeksu postępowania karnego.
W tym stanie rzeczy należy przyjąć, że w postępowaniu w sprawach nieletnich ciężar wykazania sprawstwa i okoliczności obciążających nieletniego spoczywa na Prokuratorze, a nieletni nie ma prawnego obowiązku dowodzenia swojej niewinności.
Przeciwnie – te okoliczności które nie zostały w sposób stanowczy dowiedzione w oparciu o przeprowadzone dowody, a które choćby potencjalnie mogą obciążać nieletniego, powinny być rozstrzygane na jego korzyść.
4. Orzeczenia sądu
W zależności od ustaleń, sąd rodzinny może podjąć różne decyzje:
- Środki wychowawcze: np. nadzór kuratora, obowiązek uczęszczania do szkoły lub placówki wychowawczej, zobowiązanie do uczestnictwa w terapii.
- Środki poprawcze: np. umieszczenie w zakładzie poprawczym.
- Środki lecznicze: np. skierowanie do specjalistycznej placówki medycznej w przypadku stwierdzenia zaburzeń zdrowia psychicznego.
5. Wykonanie Orzeczenia
Realizacja orzeczeń sądu rodzinnego jest monitorowana przez kuratorów sądowych, którzy współpracują z rodziną, szkołą oraz innymi instytucjami. Kuratorzy regularnie odwiedzają nieletnich i ich rodziny, raportując o postępach do sądu.
6. Resocjalizacja i Powrót do Społeczeństwa
Podstawowym celem postępowania w sprawach nieletnich jest resocjalizacja. System działa tak, aby dać nieletnim szansę na poprawę swojego postępowania i integrację społeczną oraz stworzyć warunki powrotu do normalnego życia nieletnim, którzy popadli w konflikt z prawem lub zasadami współżycia społecznego. Sąd i kuratorzy wspierają nieletnich w powrocie na właściwą drogę, oferując pomoc w edukacji, terapii oraz innych formach wsparcia.
Podsumowanie
Postępowanie w sprawach nieletnich w Polsce jest skomplikowanym procesem, który wymaga zaangażowania wielu instytucji i specjalistów. Jego głównym celem jest nie tylko ukaranie, ale przede wszystkim resocjalizacja i ochrona interesów młodego człowieka. Jako kancelaria adwokacka w Warszawie, posiadamy realne doświadczenie sądowe w prowadzeniu tego typu spraw i jesteśmy gotowi wspierać naszych klientów na każdym etapie postępowania.
Jeżeli potrzebujesz pomocy prawnej w sprawach dotyczących nieletnich, zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią. Razem znajdziemy najlepsze rozwiązanie dla Twojego dziecka i pomożemy w przejściu przez ten trudny okres.
Zawód adwokata wykonuję od 2010 roku. Specjalizuję się w pomocy prawnej na rzecz osób fizycznych w zakresie spraw spadkowych, spraw rodzinnych, spraw nieletnich oraz spraw zadłużeniowych. Świadczyłem pomoc prawną na rzecz ponad 1 500 Klientów, występowałem przed sądami w ponad 3 000 rozpraw sądowych i posiedzeń sądowych oraz udzieliłem kilku tysięcy porad prawnych. Brałem również aktywny udział w negocjacjach prowadzonych z przeciwnikami procesowymi, ich pełnomocnikami, a także wierzycielami i firmami windykacyjnymi.
Zapraszam do kontaktu:
Tel: 512 567 580
E-mail: przemyslaw.kopko@adwokatura.pl