Sprawy o zachowek są jednymi z częstszych postępowań sądowych związanych z dziedziczeniem. Praktyka sądów powszechnych w Warszawie oraz na terenie całego kraju w zakresie zasądzania odsetek od kwot zachowku jest różnorodna i tak naprawdę jest uzależniona jedynie od poglądu sędziego orzekającego w danej sprawie.
Kiedy należą się odsetki od zachowku?
Zasadniczo, odsetki ustawowe od kwoty zachowku przysługują wtedy, gdy dłużnik opóźnia się w spełnieniu świadczenia. Określenie momentu, od którego te odsetki są naliczane, zależy jednak od szeregu czynników, które sąd bierze pod uwagę. Kluczowe znaczenie mają tutaj przepisy art. 359, 455 oraz art. 481 kodeksu cywilnego.
Czy data otwarcia spadku ma wpływ na naliczanie odsetek?
Zgodnie z art. 1007 Kodeksu cywilnego, termin przedawnienia roszczeń o zachowek wynosi pięć lat od otwarcia spadku. Oznacza to, że spadkobierca ma czas na podjęcie kroków prawnych w celu uzyskania zachowku, ale kwestia odsetek często wiąże się z wcześniejszym wezwaniem do zapłaty. Z tego względu, data otwarcia spadku nie wpływa bezpośrednio na moment naliczania odsetek, jednak ma znaczenie dla całego procesu dochodzenia roszczenia.
Wysokość odsetek ustawowych – kto to ustala?
W sprawach o zachowek odsetki są zasądzane według określonej wysokości, która w Polsce jest zdefiniowana na podstawie przepisów kodeksu cywilnego. Stopa ta ulega okresowym zmianom, co może wpływać na wysokość należności odsetkowych w trakcie trwania sprawy. Sposób naliczania odsetek ustawowych za opóźnienie określa art. 359 oraz art. 481 Kodeksu cywilnego, a także Ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych z 8 marca 2013 r.
Sądowa praktyka w Warszawie
Należy jednak zastrzec, że orzecznictwo Sądu Najwyższego i sądów powszechnych w zakresie wymagalności roszczenia o zachowek nie jest jednolite. W praktyce orzeczniczej występuje pogląd zgodnie, z którym skoro ustalenie wartości spadku w celu określenia zachowku oraz obliczenie zachowku następuje według cen z chwili orzekania o tym roszczeniu, to odsetki powinny być naliczane dopiero od daty wyrokowania, ponieważ dopiero w tym momencie roszczenie o zapłatę zachowku staje się wymagalne (zob. wyroki: Sądu Najwyższego z 25 maja 2005 r. I CK 765/04, LEX nr 180835; Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu, z dnia 6 listopada 2012 r., I ACa 1105/12, Lex 1272035; Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 7 maja 2014 r., I ACa 1397/13, Lex 1466839).
W praktyce orzeczniczej pojawia się też i drugi pogląd, zgodnie z którym roszczenie o zachowek jest roszczeniem bezterminowym, do którego zastosowanie ma art. 455 k.c., a więc odsetki ustawowe za opóźnienie należą się od daty wezwania zobowiązanego do zapłaty zachowku z uwzględnieniem odpowiedniego terminu umożliwiającego spełnienie świadczenia, który to termin najczęściej wynosi nie mniej niż 14 dni. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 10 października 2008 r. (II CNP 35/08 LEX nr 560540) zwrócił uwagę, że „roszczenie o zachowek powstaje z chwilą stwierdzenia nabycia spadku. Przy obliczaniu wartości stanu czynnego spadku nie uwzględnia się pożytków (zarówno naturalnych jak i cywilnych), które powstały po otwarciu spadku. W zamian za to uprawniony do zachowku może za czas od chwili wymagalności roszczenia o zachowek żądać odsetek (por. J. Gwiazdomorski, Prawo spadkowe w zarysie, PWN, Warszawa 1985, s. 275). Można zatem bronić poglądu, że roszczenie o zachowek staje się wymagalne z chwilą stwierdzenia spadku”.
Wszystko zależy zatem od tego jaki pogląd ma Sędzia orzekający w danej sprawie o zachowek.
Podsumowanie
Sądy powszechne w Warszawie, podobnie jak w innych częściach kraju, stosują różne podejścia w zakresie zasądzania odsetek. Z doświadczeń wynika, że wiele zależy od konkretnej sytuacji dłużnika i wierzyciela, w tym od długości postępowania oraz tego, czy strony próbowały dojść do ugody przed skierowaniem sprawy do sądu, a także i postawy stron w toku postępowania. Kluczowym jednak elementem jest pogląd Sędziego orzekającego w danej sprawie.
Warto także zauważyć, że w sprawach, w których występują duże kwoty zachowku, dłużnicy starają się opóźniać postępowanie, co często skutkuje naliczaniem znacznych sum odsetkowych. W takiej sytuacji, sądy starają się wyważać interesy obu stron, jednak przepisy prawa cywilnego nie dają dużych możliwości dłużnikowi na uniknięcie odsetek, jeśli świadomie unika spłaty należności.
Jeśli potrzebujesz profesjonalnej pomocy prawnej doświadczonego adwokata w sprawie o zachowek, to zapraszam do kontaktu.
Zawód adwokata wykonuję od 2010 roku. Specjalizuję się w pomocy prawnej na rzecz osób fizycznych w zakresie spraw spadkowych, spraw rodzinnych, spraw nieletnich oraz spraw zadłużeniowych. Świadczyłem pomoc prawną na rzecz ponad 1 500 Klientów, występowałem przed sądami w ponad 3 000 rozpraw sądowych i posiedzeń sądowych oraz udzieliłem kilku tysięcy porad prawnych. Brałem również aktywny udział w negocjacjach prowadzonych z przeciwnikami procesowymi, ich pełnomocnikami, a także wierzycielami i firmami windykacyjnymi.
Zapraszam do kontaktu:
Tel: 512 567 580
E-mail: przemyslaw.kopko@adwokatura.pl