Rozwód to jedno z najtrudniejszych doświadczeń, z jakimi mogą zmierzyć się nie tylko małżonkowie, ale także ich dzieci. W sprawach rozwodowych, zwłaszcza tych dotyczących ustalenia opieki nad dzieckiem, sądy coraz częściej biorą pod uwagę zdanie małoletnich. Wysłuchanie dziecka przez sąd staje się coraz bardziej powszechną praktyką, ale niesie za sobą wiele pytań i wyzwań. Jak wygląda ten proces i jakie ma znaczenie w polskim systemie prawnym?
Kiedy dziecko może zostać wysłuchane przez sąd?
Zgodnie z art. 216(1) Kodeksu postępowania cywilnego, sąd może wysłuchać dziecko, jeśli uzna, że jego wiek, dojrzałość oraz stopień rozwoju psychicznego na to pozwalają. Nie ma sztywnej granicy wiekowej, od której sąd ma obowiązek zasięgnąć opinii dziecka. W praktyce jednak zazwyczaj dzieci poniżej 10 roku życia nie są wysłuchiwane bezpośrednio przez sąd, choć ich opinie mogą być uwzględniane na podstawie rozmów z psychologami.
Wysłuchanie dziecka jest przeprowadzane w szczególności w takich sprawach jak na przykład o:
- władzę rodzicielską,
- relację z opiekunem prawnym dziecka,
- kontakty z dzieckiem,
- rozwód/separację,
- orzeczenie lub rozwiązanie przysposobienia,
- wydanie dziecka od osoby nieuprawnionej.
Jak przebiega wysłuchanie dziecka?
Wysłuchanie dziecka odbywa się zazwyczaj w sposób nieformalny, w specjalnie przystosowanej do tego celu sali (albo w przyjaznych pokojach przesłuchań dzieci), bez udziału obu stron konfliktu ani ich pełnomocników. Wysłuchanie przeprowadza jednoosobowo sędzia, który prowadzi wysłuchanie w ubraniu cywilnym (czyli bez togi sędziowskiej i bez łańcucha sędziowskiego). Chodzi o to, aby zminimalizować stres związany z sytuacją.
W trakcie rozmowy Sąd stara się unikać bezpośrednich pytań dotyczących samego rozwodu, skupiając się raczej na pytaniach o codzienność, relacje z rodzicami czy życzenia co do przyszłości.
Czy w wysłuchaniu dziecka bierze udział psycholog?
Zwykle obecny jest psycholog sądowy, który dba o komfort małoletniego i pomaga mu wyrazić swoje myśli oraz uczucia. Udział takiego psychologa jest pożądany zwłaszcza wtedy, gdy wysłuchiwane dziecko jest poniżej 10 roku życia albo gdy dziecko ma problemy rozwojowe czy też istnieje realne zagrożenie, że wysłuchanie dziecka spowoduje zakłócenia w funkcjonowaniu dziecka.
Czy przebieg wysłuchania dziecka jest utrwalany?
Przebieg wysłuchania dziecka nie jest nagrywany. Z przebiegu wysłuchania Sędzia sporządza notatkę, która zawiera datę i godzinę przeprowadzenia czynności, warunki wysłuchania oraz wnioski z rozmowy. Co ważne wspomniane wnioski w żaden sposób nie odnoszą się do szczegółów wypowiedzi dziecka mogących je uwikłać w konflikt z opiekunami.
Ile razy można wysłuchać dziecko?
Wysłuchanie powinno być przeprowadzone tylko raz. W szczególnie uzasadnionych przypadkach możliwe jest przeprowadzenie powtórnego wysłuchania dziecka. W takiej sytuacji czynność ta powinna być przeprowadzona przez tę samą osobę, chyba że wystąpiły wyjątkowe okoliczności uzasadniających zmianę osoby wysłuchującej.
Czy opinia dziecka jest decydująca?
Choć zdanie dziecka może mieć duże znaczenie w kontekście rozstrzygnięć dotyczących opieki, Sąd nie jest zobowiązany do podjęcia decyzji zgodnie z jego wolą. Z jednej strony Sąd bierze pod uwagę dobro dziecka, z drugiej – ocenia, czy jego zdanie nie jest wynikiem manipulacji ze strony któregoś z rodziców. Opinia psychologa oraz analiza sytuacji rodzinnej stanowią istotne uzupełnienie dla decyzji sądu. Ostateczną decyzję zawsze podejmuje Sędzia na podstawie wszystkich dowodów przeprowadzonych w sprawie
Jakie prawa przysługują dziecku w postępowaniu rozwodowym?
Dziecko w procesie rozwodowym ma prawo do wyrażenia swojego zdania, ale tylko w sytuacji, gdy jego udział nie będzie narażał go na negatywne emocje lub stres. Jeżeli przed sądem dziecko odmawia udziału w wysłuchaniu, to Sąd jest zobowiązany odstąpić od tej czynności. Warto również pamiętać, że wysłuchanie dziecka nie jest równoznaczne z jego udziałem w całym procesie – Sąd stara się chronić małoletnich przed nadmiernym obciążeniem emocjonalnym.
Jak przygotować dziecko na wysłuchanie?
Choć wysłuchanie przez sąd odbywa się w atmosferze zrozumienia, warto odpowiednio przygotować dziecko na ten moment. Należy wyjaśnić mu, że rozmowa z sędzią nie ma na celu osądzania rodziców, a jedynie zrozumienie jego potrzeb i pragnień. A także iż nie chodzi o to, aby ustalić kto jest winien czemu. Ważne, aby dziecko czuło, że jego opinia będzie szanowana, ale jednocześnie, że nie może czuć się odpowiedzialne w żaden sposób za ostateczne rozstrzygnięcie sądu.
Podsumowanie
Wysłuchanie małoletniego w sprawie o rozwód to delikatna kwestia, która wymaga odpowiedniego i uważnego podejścia zarówno od Sądu, jak i rodziców. Najważniejsze jest, aby w całym procesie uwzględnić dobro dziecka, jego potrzeby emocjonalne oraz bezpieczeństwo. Jako doświadczony adwokat w sprawach rodzinnych wiem jak doprowadzić do sytuacji w której cały proces będzie przebiegał z poszanowaniem praw i uczuć najmłodszych uczestników sprawy.
Zawód adwokata wykonuję od 2010 roku. Specjalizuję się w pomocy prawnej na rzecz osób fizycznych w zakresie spraw spadkowych, spraw rodzinnych, spraw nieletnich oraz spraw zadłużeniowych. Świadczyłem pomoc prawną na rzecz ponad 1 500 Klientów, występowałem przed sądami w ponad 3 000 rozpraw sądowych i posiedzeń sądowych oraz udzieliłem kilku tysięcy porad prawnych. Brałem również aktywny udział w negocjacjach prowadzonych z przeciwnikami procesowymi, ich pełnomocnikami, a także wierzycielami i firmami windykacyjnymi.
Zapraszam do kontaktu:
Tel: 512 567 580
E-mail: przemyslaw.kopko@adwokatura.pl